هشتگ های داغ:
در این مطلب قصد داریم به شکلی تخصصی‌تر برای خرید روغن موتور مناسب و پارامترهای مرتبط با آن را بررسی کنیم. این اطلاعات به شکلی گردآوری شده‌اند تا برای همه افراد سودمند باشد. در ابتدا روغن موتور تنها برای روانکاری قطعات متحرک موتور مورد استفاده قرار می‌گرفت اما با مشاهده ایجاد آسیب‌هایی مانند زنگ‌زدگی، خوردگی و رسوب‌گرفتگی قطعات موتور، متخصصان به فکر تولید روانکارهایی با قابلیت‌های بیشتر افتادند که در ادامه این قابلیت‌ها را بیان خواهیم کرد.
«گرانروی» که با نام‌های متداول دیگری مانند «ویسکوزیته» یا «لزجت» شناخته می‌شود یکی از مهمترین شاخصه‌های روغن‌های موتور به شمار می‌رود. گرانروی را می‌توان مقاومت سیال در برابر حرکت تعریف کرد. برای درک بهتر این مفهوم از مثال آب و عسل استفاده می‌کنیم.
آب سیالی است که به راحتی جاری می‌شود، درحالیکه عسل به سختی جاری شده و حرکت می‌کند؛ ازاین‌رو عسل نسبت به آب از گرانروی بیشتری برخوردار است و می‌توان گفت که عسل ویسکوزیته بیشتری دارد.
گرانروی در مایعات به دلیل نیروی جاذبه‌ی بین مولکولی پدید می‌آید و این نیرو دراثر تغییرات دما دستخوش تغییر می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت گرانروی مایعات با دما رابطه‌ی عکس داشته و هرچه دما بالاتر رود میزان گرانروی کاهش می‌یابد و در اصطلاح مایع شل‌تر می‌شود.
این اصلی است که در انتخاب و خرید روغن موتور مناسب باید به شکلی جدی مورد توجه قرار گیرد. با استارت خوردن خودرو قطعات موتور شروع به حرکت می‌کنند و در این هنگام است که روغن باید به سرعت کار روانکاری را آغاز کند؛ در غیر این صورت آسیب های جدی به موتور وارد خواهد شد.
در صورتی که روغن در اثر دمای پایین محیط، دچار افزایش گرانروی شود نمی‌تواند به سرعت حرکت کرده و قطعات متحرک را روانکاری کند. از سویی دیگر دمای بالای محیط نیز موجب کاهش گرانروی شده و عملکرد روغن را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند و روغن نمی‌تواند به خوبی قطعات را پوشش دهد.
برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی که در هنگام روشن شدن خودرو روی می‌دهد میزان ویسکوزیته روغن را روی بسته درج می‌کنند.
شرایط درج این عدد به دو شکل کلی انجام می‌شود که دانستن آن خالی از لطف نیست و کمک زیادی به انتخاب روغن موتور مناسب خواهد کرد. برای درک بهتر این مطلب به شناخت استانداردهایی بین‌المللی نیاز داریم که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
شاخص American Petroleum Institute یا به اختصار API که توسط انجمن نفت امریکا مطرح گردیده است بیان گر کیفیت روغن موتور است. این شاخص که با 2 حرف انگلیسی بر روی بطری روغن موتور مشخص است نشان دهنده کیفیت روغن موتور است.
حرف اول بیان گر نوع سوخت (دیزل یا بنزین) و حرف دوم بیان گر نوع کیفیت روغن موتور می‌باشد که از اولین حرف الفبای انگلیسی شروع می‌شود.
شاخص های قدیمی به صورت …SA /SB/SC/SD/SE/SF است که این روغن موتورها از کیفیت پایینی برخورداند و می توان گفت استفاده از این روغن موتورها در خودروهای امروزی کاملا منسوخ شده است. امروز بیشتر از روغن موتورهایی با شاخص SJ/SL/SM/SN استفاده می‌شود.
برای انتخاب شاخص کیفیت روغن موتور بر اساس آنچه در دفترچه خودروی شما ذکر شده است بهتر است از همان سطح یا سطوح بالاتر استفاده نمایید و از روغن موتورهای با سطوح کیفیت پایین تر به هیچ عنوان استفاده نکنید.
بدیهی است روغن موتورهای تولید شده در سطوح کیفی بالاتر دارای قابلیت های فنی بیشتری می‌باشند و این موضوع ارتباطی با سال ساخت خودروی شما ندارد. روغن‌های با شاخص کیفیت SM و SN بهترین انتخاب برای خودرو شما می‌باشند.
همچنین شما می توانید از روغن موتور با کیفیت SN به جای SM استفاده کنید زیرا کیفیت این روغن بالاتر از کیفیت روغن موتور SM است و نه تنها آسیبی متوجه موتور خودرو شما نمی‌شود بلکه از نظر کیفیت مناسب تر هم می‌باشد.
ولی برای مثال اگر در دفترچه راهنما خودرو شما ذکر شده باشد که از روغن موتور با کیفیت SN استفاده کنید، پیشنهاد می شود از روغن با یک رتبه پایین تر استفاده نکنید یعنی روغنی با شاخص SM مناسب خودرو شما نیست.
بهتر است برای خرید روغن موتور حتما به این فاکتور مهم دقت کنید و از روغن موتورهایی با کیفیت بالا برای خودرو خود استفاده کنید.
یکی دیگر از فاکتورهایی که در انتخاب روغن موتور نقش اساسی دارد، نوع روغن موتور از نظر گرانروی (ویسکوزیته) آن است. یعنی غلظت روغن موتور باید به چه میزان باشد تا با توجه به نوع کارکرد موتور و شرایط آب و هوایی، روغن موتور بهترین عملکرد را داشته باشد.
انجمن مهندسین خودرو (Society or Automotive Engineers) یا به اختصار SAE برای تعیین گرانروی روغن موتور استاندارد خاصی را طرح کرده‌اند که نحوه انتخاب روغن موتر را به مراتب ساده تر می‌کند و شما به راحتی می‌توانید روغن موتور مناسب خودرو خود را خریداری کنید.
البته باید به این نکته توجه کرد که با پیشرفت تکنولوژی روغن موتورهای چند حالته (Multi Grade) وارد بازار شده‌اند که در دماهای مختلف عملکرد مطلوبی از خود نشان می‌دهند. اگر با دقت به بطری روغن موتور نگاه کنید این شاخص به صورت‌های زیر بر روی بطری روغن موتور مشخص شده‌اند.
(SAE: 10W-40 , 05W-40 , 05W-30 , 10W-30 , 20W-50 , 0W-20 , …)
عدد اول قبل از حرف W نشان دهنده گرانروی روغن موتور در دمای پایین (فصل زمستان) است و هرمقدار این عدد کوچک باشد روغن موتو رقیق تر است یا به اصطلاح گرانروی پایین تری دارد. این عدد نقش مهمی در استارت اول در روزهای سرد زمستان دارد.
زیرا برای روغن کاری موتور در این حالت روغن موتور باید به مراتب رقیق باشد تا روانکاری به خوبی انجام شود. زیرا به علت سرمای هوا در فصل زمستان ممکن است روغن موتور به مراتب غلیظ تر شود و در نتیجه حرکت آن بین قطعات مکانیکی موتور به کندی انجام شود.
این امر باعث آسیب به موتور و خوردگی قطعات به دلیل روانکاری نادرست داخل موتور می‌شود. بنابراین هرچه این عدد کوچکتر باشد، روغن موتور رقیقتر است و به شما این اطمینان را می دهد که در همان استارت اول کل اجزای داخلی موتور روغن کاری شده و موتور به راحتی روشن شود .
عدد دوم بعد از حرف W نشان دهنده غلظت روغن موتور در درجه حرارت های بالا است و هرچه این عدد بزرگتر باشد غلظت روغن موتور بالاتر و یا به اصطلاح سنگین تر است.
برای مثال اگر شما در شهری مثل اهواز زندگی می کنید که دمای هوای آن ممکن است تا 40+ درجه سانتی گراد افزایش پیدا کنید پس بهتر است روغن موتوری انتخاب کنید که با توجه به گرمای هوا و گرمای داخلی موتور خاصیت روانکاری خود را از دست ندهد.
یعنی غلظت آن به مقداری کافی باشد چون ممکن است روغن موتور در این شرایط (دمای بالای محیط و دمای داخلی موتور) کاملا رقیق شود. در نتیجه کارایی خود را از دست بدهد. بنابراین بهتر است برای خرید روغن موتور به جدول زیر که نشان دهنده محدوده دمایی روغن موتور بر اساس گرانروی است، دقت کنید.
برای مثال روغن موتور 10W-40 با توجه به جدول در بازه دمایی 30- تا 40+ درجه سانتی گراد کاربرد دارد. بنابرابن با استفاده از نمودار بالا می توان به راحتی روغن موتور مناسب را بر اساس شرایط آب و هوایی منطقه ای که در آن زندگی می کنید را بدست آورید.
برای مثال دمای شهر تهران و اطراف آن در تابستان در محدوده دمایی 10- درجه سانتی گراد تا 40+ درجه سانتی گراد است، بنابراین با توجه به این رنج دمایی روغن موتوری مناسب است که گرانروی آن در دمای بالا زیاد باشد در نتیجه استفاده از روغن موتورهایی با شاخص گرانروی 15W-40 و یا روغن 10W-40 در این بازه دمایی پیشنهاد می‌شود.
برای مثال روغن موتور 10W-40 با توجه به جدول در بازه دمایی 30- تا 40+ درجه سانتی گراد کاربرد دارد. بنابرابن با استفاده از نمودار بالا می توان به راحتی روغن موتور مناسب را بر اساس شرایط آب و هوایی منطقه ای که در آن زندگی می کنید را بدست آورید. برای مثال دمای شهر تهران و اطراف آن در تابستان در محدوده دمایی 10- درجه سانتی گراد تا 40+ درجه سانتی گراد است، بنابراین با توجه به این رنج دمایی روغن موتوری مناسب است که گرانروی آن در دمای بالا زیاد باشد در نتیجه استفاده از روغن موتورهایی با شاخص گرانروی 15W-40 و یا روغن 10W-40 در این بازه دمایی پیشنهاد می‌شود.
این روغن به دلیل ساختاری که دارد نمی‌تواند در بازه‌ی دمایی مختلف میزان گرانروی خود را تغییر دهد. تنها برای دمایی خاص یا در اصطلاح فصلی خاص از سال مورد استفاده قرار می‌گیرد. روغن‌های مونوگرید قدمت زیادی دارند و در گذشته تنها روغن موتوری بودند که برای موتور خودروها تولید می‌شد.
عموما روغن‌هایی با استاندارد SAE بین 0 تا 30 در فصول سرد و دماهای پایین مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در صورتی که فردی از این روغن در خودروی خود استفاده می‌کرد مجبور بود که با گرم شدن هوا روغن موتور را عوض کند و آن را با روغنی با بازه‌ی عددی SAE بالای 30 جایگزین کند.
هرچند این روغن‌ها قیمت چندان بالایی نداشتند اما درصورت تغییر دما کارآیی خود را از دست می‌دادند و گزینه‌ی قابل اطمینانی در تمام فصول محسوب نمی‌شدند.
متخصصان با مشاهده‌ی نقاط ضعف روغن‌های مونوگرید برآن شدند تا محصولی انعطاف‌پذیرتر دربرابر دما تولید کنند. این امر با تغییر ساختار روغن موتور میسر شد و روغن‌هایی جدید که در چهار فصل سال کارآیی خود را از دست نمی‌دادند روی کار آمدند.
این روغن‌ها که مورد توجه مردم و تولیدکنندگان قرار گرفتند از دو عدد گرانروی که با حرف W از هم جدا می‌شوند مشخص می‌گردند. عدد اول نمایانگر میزان گرانروی در فصل گرم سال و دمای بالا است. عدد دوم بیانگر میزان گرانروی در فصل سرد و دمای پایین است که در مبحث استاندارد SAE اشاره‌ای به آن کردیم.
صاحبان خودرو با وجود این روغن‌ها دیگر از تغییرات دمایی نگران نبودند؛ چراکه ساختار این محصول در دمای پایین، مانع از سخت شدن و افزایش گرانروی روغن شده و در دمای بالا دچار کاهش شدید گرانروی نمی‌شد. برای روشن شدن این موضوع روغن موتوری با مشخصه 10W-40 را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
عدد 10 بیانگر حداقل گرانروی این محصول در فصل گرم سال و دمای بالا است و عدد 40 میزان حداکثر گرانروی آن در فصول سرد و دمای پایین را نشان می‌دهد. این محصول را می‌توان با روغن موتور دیگری با مشخصه‌ی 20W-50 نیز مقایسه کرد.
همانگونه که مشخص است روغن موتور دوم به دلیل برخورداری از عدد 20 در فصل گرما گرانروی بیشتری دارد و نسبت به روغن 10W-40 سفت‌تر است.
بنابراین روغن موتور 20W-50 برای محیط‌هایی گرم‌تر مناسب است زیرا روغن بیش از حد شل نخواهد شد، این موضوع را می‌توان با مقایسه‌ی W 50 با W 40 هم دریافت.
روغن موتور 10W-40 در فصل سرد گرانروی برابر 40 خواهد داشت؛ درحالیکه این میزان برای روغن دوم 50 بوده و نشان می‌دهد که روغن 20W-50 در سرما بیش از همتای خود سفت می‌شود. ازاین‌رو این روغن برای مکان‌هایی که زمستان‌های بسیار سردی ندارند مناسب‌تر است و در محیط‌هایی با سرمای شدید بهتر است از روغن موتور 10W-40 استفاده کرد.
تا اینجا اطلاعاتی در مورد کیفیت و گرانروی روغن‌های موتور ارایه کردیم؛ حال قصد آن داریم تا روغن موتورها را بر اساس نوع ساختار مورد بررسی قرار دهیم؛ چراکه این ساختار هم در انتخاب روغن موتور از اهمیت زیادی برخوردار است.
روغن موتور را می‌توان در سه گروه کلی معدنی (Mineral) ، سنتتیک (Synthetic) و نیمه سنتتیک (Semi Synthetic) طبقه‌بندی کرد.
روغن‌های معدنی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین روغن موتورها محسوب می‌شوند که برای موتور خودروهای قدیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روغن افزودنی‌های چندانی ندارد و بر پایه‌ی نفت خام تولید می‌شوند و بیشتر وظیفه‌ی روانکاری را برعهده دارند.
این نوع روغن موتورها از طریق ترکیبات شیمیایی و در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شوند. ابتدا این محصولات برای موتورهای جت مورد استفاده قرار می‌گرفتند. با گذشت زمان و به دلیل برخورداری از مزایای زیادی که نسبت به روغن‌های معدنی داشتند، جایگاه ویژه‌ای پیدا کردند و به عنوان روغن موتور خودرو هم مورد استفاده قرار گرفتند.
هر شرکتی این روغن‌ها را با ساختاری منحصربه‌فرد تولید می‌کند که دراین بین افزودنی‌ها نقش ویژه‌ای دارند. از مهمترین افزودنی‌های این روغن‌ها می‌توان به شوینده‌ها، ضد زنگ‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضد خوردگی اشاره کرد.
این مواد رسوبات حاصل از احتراق سوخت را جذب می‌کنند، مانع از ایجاد واکنش اکسیداسیون می‌شوند و از خوردگی و زنگ زدگی فلز هم جلوگیری می‌کنند.
این نوع روغن از ترکیب روغن موتورهای معدنی و سنتتیک حاصل می‌شود. هرچند این محصول از تمام مزایای روغن سنتتیک بهره نمی‌برد اما کیفیت بالاتری نسبت به روغن‌های معدنی داشته و در شرایط کاری سخت موتور، عملکرد مناسبی دارد.
از این روغن موتور نیمه سنتتیک بیشتر برای وانت‌ها و خودروهای SUV استفاده می‌شود و نسبت به روغن‌های سنتتیک قیمت پایین‌تری دارد.
از شرکت‌های شناخته‌شده‌ی تولیدکننده‌ی روغن موتور می‌توان به شرکت‌های توتال، کاسترول، الف، شل و لیکومولی اشاره کرد.
